Αν ένας λογιστής προσκομίσει στην ΑΑΔΕ μια αναρρωτική άδεια, η ΑΑΔΕ την θεωρεί ψεύτικη. Θεωρεί δηλαδή και τον λογιστή και τον γιατρό απατεώνες. Σύμφωνα με το ελληνικό κράτος, οι λογιστές δεν αρρωσταίνουμε ποτέ. Η ασθένειά μας δεν είναι τίποτα άλλο από μια δικαιολογία των επιχειρήσεων να μην επιβαρυνθούν με αυστηρά αυτοτελή οριζόντια πρόστιμα για την παραμικρή καθυστέρηση.
Όλο αυτό μέχρι σήμερα γινόταν de facto. Από τις 27 Μαΐου του 2025 που δημοσιεύθηκε η ΚΥΑ Α.1065/2025 για την εφαρμογή του άρθρου 67 του Ν. 5042/2023, επισημοποιήθηκε και νομοθετικά. Διότι όταν ο νόμος ορίζει πως δεν θα επιβαρυνθούν οι επιχειρήσεις με πρόστιμο αν ο λογιστής τους νοσηλευθεί από 3 μέρες και πάνω, αναγνωρίζει ταυτόχρονα ότι νοσηλείες μέχρι δύο ημερών, αναρρωτικές άδειες για ασθένειες χωρίς νοσηλεία, ασθένεια στενού συγγενή ή άλλα έκτακτα γεγονότα που είναι απολύτως ανθρώπινο να συμβούν, δεν συνιστούν περιπτώσεις ανωτέρας βίας.
Το πρόβλημα αποκαλύφθηκε σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια στην περίοδο της πανδημίας. Τότε που στους λογιστές έπεσε το βάρος υλοποίησης όλων των μέτρων στήριξης της οικονομίας, χωρίς να προβλεφθεί καμία απολύτως ελάφρυνση για τις συνήθεις καθημερινές υποχρεώσεις. Τα πρόστιμα εξακολουθούσαν να επιβάλλονται για την παραμικρή καθυστέρηση, καθώς ούτε η πανδημία δεν αναγνωρίστηκε ως συνθήκη ανωτέρας βίας.
Κάθε φορά που ανοίγω ένα τέτοιο ζήτημα, παρεξηγούμαι. Ακούω τον αντίλογο ότι «το κράτος πρέπει να εισπράττει έγκαιρα τους φόρους» και ότι «καμία άλλη δουλειά δεν σταματά στην ασθένεια». Οι απαντήσεις αυτές καταδεικνύουν ότι δεν έχει γίνει αντιληπτό ούτε το πρόβλημα, ούτε η λύση που προτείνουμε οι λογιστές.
Τα προβλήματα που δημιουργούν τα ακριβά οριζόντια αυτοτελή πρόστιμα στην παραμικρή καθυστέρηση, είναι πολλά και σημαντικά:
- Δεν γίνεται σωστή ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Αν η παραμικρή καθυστέρηση τιμωρείται με αυστηρό πρόστιμο, χάνεται πολύτιμος χρόνος όχι για την έγκαιρη υποβολή των δηλώσεων, αλλά κυρίως για την επαλήθευση ότι δεν ξεχάστηκε κάποια δήλωση, οπότε κάποιες τυχόν σημαντικές εργασίες θα μείνουν πίσω.
- Επιφυλακτικότητα στη δοκιμή νέων μεθόδων αυξημένης παραγωγικότητας. Κάθε αλλαγή, έχει και δυσκολίες. Αν η παραμικρή αστοχία τιμωρείται αυστηρά, είναι ένας πολύ καλός λόγος να μην αναζητηθούν νέοι τρόποι αύξησης της παραγωγικότητας, καθώς το ρίσκο γίνεται δυσανάλογα μεγάλο.
- Εκπτώσεις στην ποιότητα της εργασίας. Όταν το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο είναι να υποβληθεί η δήλωση για να μην επιβληθεί το πρόστιμο, όταν προκύπτουν συνθήκες ανωτέρας βίας, αυτό που συμβαίνει είναι να υποβάλλονται όπως-όπως. Αυτό πέρα από χρονοβόρο για τις μετέπειτα διορθώσεις, επιβάλλει και μια κουλτούρα προχειρότητας. Επιβραβεύεται η ταχύτητα εις βάρος της επιμέλειας.
- Γίνεται πολύ δυσκολότερο να παρακολουθούμε τις συνεχείς αλλαγές στις φορολογικές διαδικασίες, γιατί δεν έχουμε τον χρόνο να προετοιμαστούμε κατάλληλα. Ειδικά από την πανδημία και μετά στα λογιστήρια είμαστε σε μια μόνιμη κατάσταση κατεπείγοντος.
Το κράτος έχει δίκιο να ζητά να πληρώνεται έγκαιρα χωρίς εξαιρέσεις. Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να διευκολύνει τη διαδικασία πληρωμών. Χορηγώντας σε κάθε ΑΦΜ μια μόνιμη ταυτότητα πληρωμής, είτε γενική, είτε ανά είδος φόρου, η πληρωμή των φόρων μπορεί να γίνεται ακόμα και αν η δήλωση δεν είναι εφικτό για οποιοδήποτε λόγο να υποβληθεί έγκαιρα. Ακόμα και αν δεν είναι γνωστός ο φόρος με ακρίβεια, θα μπορεί να γίνεται έναντι καταβολές ώστε οι επιχειρήσεις να γλιτώνουν τις προσαυξήσεις. Αν οι έναντι καταβολές δεν καλύπτουν το σύνολο του φόρου, τότε να επιβάλλονται οι νόμιμες προσαυξήσεις.
Το πρόβλημα στις προθεσμίες δεν είναι η προσαύξηση της μη έγκαιρης πληρωμής. Είναι στο οριζόντιο πρόστιμο, που είναι το ίδιο είτε για καθυστέρηση ενός και μόνο λεπτού, είτε για καθυστέρηση πολλών ετών. Αφού το κράτος μας αδυνατεί να αναγνωρίζει τις συνθήκες ανωτέρας βίας, αφού ούτε την πανδημία αναγνώρισε ως ανωτέρα βία, ενώ τις αναρρωτικές άδειες τις θεωρεί απάτη, θα πρέπει να τις τεκμαίρει. Σε καθυστερήσεις μέχρι και τεσσάρων μηνών, να μην επιβάλλονται πρόστιμα. Οι προσαυξήσεις τυχόν μη έγκαιρης πληρωμής, να επιβάλλονται κανονικά. Φτάνουν και περισσεύουν.
Ένα τέτοιο πλαίσιο δεν θα επιτρέπει απλά στους λογιστές να αρρωσταίνουμε χωρίς να φοβόμαστε για τις συνέπειες που θα έχουν οι πελάτες μας. Θα μπορούν οι εργασίες να οργανώνονται πολύ σωστότερα. Σε ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και χωρίς τη δαμόκλειο σπάθη των πανάκριβων προστίμων σε κάθε μας βήμα, η παραγωγικότητα θα έχει τις κατάλληλες συνθήκες να ανθίσει.
Τυχόν κατάχρηση του μέτρου, για όσους το θεωρούν υπερβολικά επιεικές, θα τις λύσει η ίδια η αγορά. Αν το κράτος εισπράττει καθυστερημένα, θα εισπράττει με προσαύξηση, οπότε αυτό δεν είναι πρόβλημα. Αν μια επιχείρηση διαπιστώνει ότι ο λογιστής καθυστερεί πολύ συχνά την υποβολή των δηλώσεων χωρίς λόγο, θα αναζητήσει άλλον. Αν η επιχείρηση αδιαφορήσει για τις συνεχείς καθυστερήσεις, ένα μήνυμα από την ΑΑΔΕ ότι «παρατηρούμε ότι οι δηλώσεις της επιχείρησής σας υποβάλλονται πολύ συχνά με καθυστέρηση, παρακαλούμε γνωστοποιήστε μας αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε και να γνωρίζετε ότι η συχνή και χωρίς αιτία καθυστέρηση υποβολής των δηλώσεων καθιστά πιθανότερο τον έλεγχο της επιχείρησης από τις υπηρεσίες μας».
Το υπάρχον πλαίσιο είναι εντελώς παράλογο. Δεν λύνεται με επιμέρους μέτρα, όπως με αναγνώριση μόνο της νοσηλείας από 3 μέρες και πάνω, ούτε και με γραφειοκρατικές διαδικασίες. Απαιτείται ένα νέο πλαίσιο που να απορροφά αυτόματα τις συνθήκες ανωτέρας βίας. Οι διαδικασίες πλέον έχουν γίνει απρόσωπες. Δεν μπορεί όπως παλιά να ακυρώσει ένα πρόστιμο ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. και αυτό είναι σωστό. Θα πρέπει όμως να φροντίσουμε οι απρόσωπες διαδικασίες να μην είναι ταυτόχρονα και απάνθρωπες.
* Ο Αγαμέμνων Σταυρόπουλος είναι Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός
